Bildiklerimiz bile endişelenmeye yeter: Omicron hakkında her şey

Koronavirüsün (Covid-19) Omicron varyantının tespit edilmesinin üzerinden sadece iki, üç hafta geçti ama bu kısacık sürede ortaya çıkanlar bile başımızın dertte olduğunu ortaya koymaya yetti de arttı. Londra’da olağanüstü hal ilan edildi, Hollanda’da 3 haftalık sıkı kapanmaya gidildi. Peki nasıl oldu da daha Aralık ayının başlangıcında Avrupa’da varlığı zar zor görülen Omicron varyantı bu kadar endişeye neden oldu?

LONDRA’DA YÜZDE 72

İki hafta önce Avrupa’daki Covid vakalarının sadece yüzde 1 ila 2’si Omicron varyantıydı. Şimdi, herkesin Covid’li birini tanıyor gibi göründüğü Londra’daki yeni vakaların yüzde 72’sini oluşturuyor. İngiltere ve Danimarka’da Omicron vaka sayıları her geçen gün ikiye katlanıyor. Aynı katlanarak büyüme, ABD’de mevcut. Noel ve yılbaşı öncesinde hem Avrupa hem de ABD’de rakamların oranı endişe veriyor.

DELTA’DAN HAFİF Mİ?

Aralık başlarında muhtemel görünen şey artık oldukça kesin: Halihazırda önemli bir Delta dalgasının üstüne ek olarak büyük bir Omicron dalgası geliyor. Bu vakaların tam olarak ne kadar şiddetli seyredeceği başta olmak üzere varyant hakkında birçok bilinmeyenler var. Ancak bilim insanları Omicron hakkında, acilen harekete geçilmesi gerektiğini anlayacak kadar çok şey biliyor. En merak uyandıran bilinmeyen – belki de insanların umutlarını bağladığı – Omicron’un Delta’dan daha yumuşak geçip geçmeyeceği. Ancak etkileri daha hafif olsa da, daha bulaşıcı bir virüs o kadar çok insanı kolayca hasta edebilir ki, sonuçta hastaneye yatışları ve ölümleri genel olarak artırır.

64 KAT FAZLA YAYILABİLİR

Atlantic dergisinde yer alan bir haberde, Omicron’un getireceği tehlikeyi açıklamak için şöyle bir hesap yapılmış: Diyelim ki biri diğerinden iki kat daha bulaşıcı olan iki virüsümüz var. (Daha iyi anlaşılması için Omicron şu anda İngiltere’de Delta’dan üç ila beş kat daha fazla bulaşıcı seyrediyor) Ve bir kişinin enfekte olması ile başkalarına bulaşması arasında beş gün geçtiğini varsayalım. 30 gün sonra, bulaşıcılığı daha fazla olan virüs, daha az bulaşıcı olanın 64 katı daha fazla yeni vakaya neden olur. Katlanarak büyüyen oranlar, kısa bir süre içinde akıl almaz rakamlara ulaşabilir. Omicron’un bu kışı geçirmek için daha yumuşak bir varyant olduğu fikrine güveniyorsak, bu yumuşaklığın gerçekten ama gerçekten bir hayli yumuşak olması gerekir. Aksi takdirde, olağanüstü yüksek hızlarda yayılacak bir varyant nedeniyle hastanelere yatanların sayısı da ister istemez artacaktır.

KARANTİNALAR NEDENİYLE HAYAT DURABİLİR

Omicron çok sayıda aşılı insana da bulaşacağı için bu süreçte aşılar, bu vakalarda hastaneye yatış oranını oldukça azaltacaktır. Ama yine de katlanarak artan bir hızla yayılma sırasında hastaneye yatan sayısının artması kaçınılmaz. Bu kadar çok vaka aynı anda üst üste geldiğinde, etkileri hasta olmayanların hayatlarına da yayılmaya başlayabilir. Mesela Omicron bir işyerinden geçerse, geçici bir rahatsızlık verebilir. Ancak bu işyeri bir okulsa, o zaman okul kapanmak zorunda kalabilir. Bu durum o okuldaki her çocuğun ve ebeveynin hayatını alt üst eder. O işyeri bir hastane ise doktor ve hemşireler çalışamaz. Mesela Omicron’un zaten baskın olduğu ve sağlık personelinin yaklaşık yüzde 20’sinin Covid olduğu Güney Afrika’da benzer bir sorun yaşandı ve yaşanmaya devam ediyor. Bu vakaların çoğu hafif olsa bile, çok sayıda insanın aynı anda hastalanması, karantinalar nedeniyle günlük işleyişi ister istemez aksatıyor.

SAĞLIK PERSONELİNDE TÜKENMİŞLİK SENDROMU

Omicron varyantının etkileri öncekilere göre yumuşak da olsa, her vaka hafif olmayacak ve büyük bir vaka sayısının yaşanması halinde hastaneye yatış oranları ister istemez artacaktır. Kış mevsimi nedeniyle hastaneler zaten grip ve diğer kış virüsleriyle uğraşıyor. Acil olmayan ameliyatları zaten iptal ediyorlar. Hastanelerin birçoğu, pandemik tükenmişlikten muzdarip personeliyle, geçen kış bizi zar zor atlatan kapasitesiye, yeni bir yüklenmeyi kaldıramayabilir. Aşırı yüklenen hastaneler, sadece Covid’li herkes için bakımın daha da kötüleşmesi anlamına gelmiyor – aynı zamanda kalçası kırılmış, felçli veya acil doğuma alınması gereken bir hamileyi de etkiliyor. Omicron’un yüksek düzeyde bulaşıcılığı, bireylere yönelik büyük riskler içeren bu ikinci derece sonuçlarla birlikte geliyor.

YÜZDE 20 FAZLA ÖLÜM

İnsanların davranşlarında veye yöneticilerin politikalarında herhangi bir değişiklik olmazsa, bu yılki kış dalgası, ABD’deki Texas Üniversitesi Salgın Modelleme Bölümü’nün tahminlerine göre, geçen kış hastaneye kaldırılanların iki katı olabilir ve yüzde 20 daha fazla ölüme yolaçabilir. En iyimser projeksiyon, geçen kışa benzer bir vaka yükü öngörüyor.

AŞILAR NE KADAR KORUYOR?

ABD ve Avrupa’daki, dünyanın başka yerlerine göre, görece yüksek oranlardaki aşı oranları insanların umutlu olmasını sağlayan tek neden. Ancak, mevcut aşıların Omicron’a karşı ne kadar etkili olduğuna dair veriler henüz kısıtlı. Güney Afrika’daki veriler, iki doz Pfizer-BioNTech aşısının Omicron enfeksiyonlarından hastaneye yatmayı önlemede, önceki varyantlara karşı gözlenen yüzde 93’ten yüzde 70’e düştüğünü gösteriyor. Bu oran en iyimser senaryolarda bile geçen yıla göre binlerce daha fazla insanın ölmesi anlamına geliyor.

Doktorların önceki dalgalara kıyasla nispeten düşük hastaneye yatışlar bildirdiği Güney Afrika’da, oradaki insanların çoğunluğunun daha önce Covid geçirdiği de göz önünde bulundurulmalı. Yani, bu insanların çoğu ikinci kez enfekte olmuş durumda.

DELTA MI HIZLI OMİCRON MU?

Şu anda bilimadamlarının üzerinde çalıştığı ve cevabını bulmak için uğratşığı en büyük bilinmeyen, Omicron’un Delta’dan bile daha hızlı yayılma eğiliminin nereden geldiği. Bu varyant doğası gereği mi daha bulaşıcı, yoksa bağışıklıktan kaçmada mı daha iyi, yoksa her ikisi birden mi? Eğer her iki gerekçe de varsa, bunların oranı ne? Güney Afrika’dan gelen ilk veriler, bir başka varyanttan hastalanan birisine yeniden Omicron bulaştığını gösteriyor. Bu durum, daha önce enfekte olanlarda koruma sağlandığı varsayımını da çürütüyor.

ENFEKTE OLANLARA DA BULAŞIYOR

Henüz elde Omicron hakkında yeterince veri olmasa da, Hollanda, İngiltere ve Avusturya gibi ülkelerde tam da tatil sezonu öncesinde alınan önlemler, bu varyatın, kış mevsiminin de etkisiyle, en etkili varyanlardan birisi olduğunu endişesine sebep oluyor. Sonuçta Delta ile boğuşan sağlık personeli şimdi de Omicron ile mücadeleye başlayacak. Bu varyant, aşılı ya da aşısız, hastalığı geçirmiş ya da henüz geçirmemiş çok sayıda insana bulaşacak. Etkileri azaltmak için insanların yapabileceği ise pandeminin başından beri geçerli olan önlemlere sadık kalmak: Maske takmak, sosyal mesafeye dikkat etmek, aşı olmak, süresi dolanların üçüncü dozu alması… Her ne kadar Omicron henüz bilinmezlerle dolu bir varyant olsa da, bildiklerimiz herkesi endişeye sevk etmeye yetecek kadar fazla.