Araştırmalar kuşların sayısının da türlerinin de her geçen gün azaldığını gösteriyor. Kuşların olmadığı bir dünya ekosistemlerin bozulması, insanoğlunun yaşamının bir distopyaya dönmesi demek. Peki rakamlar ne söylüyor, bu tükenişi önlemek için neler yapabiliriz?
Geçtiğimiz sonbahar aylarında yabani hayat uzmanları İngilizcede “godwit” olarak bilinen Türkçede çamur kuşu denilen bir kuşun hiç durmadan 8100 mil uçarak 10 günden daha kısa bir zamanda Alaska’dan Avustralya’ya ulaştığını açıklamıştı. Böylece bir rekor da kırılmış oldu. Çamur kuşu asırlardır türünün hep yaptığı gibi aynı yoldan bahar aylarında geri dönecek. Sadece çamur kuşları için değil tüm göçmen kuşlar için geçerli bu göç ritmi.
İlkbaharı kuşlar olmadan hayal etmek zor. Ancak kuş türleri de kuşların sayıları da gittikçe azalıyor. Eğer önlem alınmazsa bu azalmanın sadece ilkbahar sabahlarına değil tüm yaşamımıza etkisi büyük olacak. Avrupa’da yapılan bir araştırmaya göre kuşlarla dolu bir bahçe insanları maaşlarının artmasından daha çok memnun ediyor.
Kuşların bir tür ekosistem hizmeti gördüğü de biliniyor; haşere kontrolü, tohumların dağıtılması, polen yaymak ve hayvan leşlerini yiyerek doğayı temizlemek bunlar arasında. Peki kuşlar olmasa bu işleri kim yapacak? Ya yapılmayacak ya da insanlar yapmaya çalışacak. Tohumlar taşınmadığı için ormanlar azalacak. Aynı şekilde ekonomik olarak önemi olan ekinler de azalacak. Bu olumsuz senaryoyu daha da kötüleştirecek olan ise leşler toplanamadığı için dünyayı kokunun sarması ve hastalıkların yayılması.
Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Uluslararası Birliği tüm hayvan ve bitki türlerini kataloglayarak soyu tükenmekte olanları belirledi. Buna göre kırmızı listede soyu tükenmiş 159 kuş türü, 1481 de soyu tükenme riski altında kuş türü var. Bugün kuşların sadece yüzde 30’u vahşi kuşlar, kalan yüzde 70’i çoğunlukla kümes kuşları.
GÖKTEN DÜŞEN KUŞLAR
Guardian’da yayımlanan Kim Heacox imzalı bir yazıda kuşları korumayı başarıp başaramayacağımız sorgulanıyor. Geçtiğimiz 50 yıl içinde Kuzey Amerika kuşlarının dörtte birini kaybetti. Dünyanın hemen her yerinde kuşların sayıları azalıyor. Kuşların ölerek “gökyüzünden düştüğü” rekor sayıda vaka olduğu bildiriliyor. Bunda iklim değişikliğinin rolü büyük. Amerika özelinde de Kaliforniya yangınları toplu kuş ölümlerine sebep olmuştu.
Çamur kuşunun rekor uçuşunun ardından ABD Balık ve Yaban Hayatı İdaresi yeni türlerin ortadan kalktığını duyurdu. Genel çerçevede ise oranlar şöyle: Bugüne kadar yaşayan kuşların yüzde 99’u artık yok. Bu kayıplar beş temel tükenme olayında yaşandı, bunlardan biri de dünyaya 66 milyon yıl önce bir asteroidin çarpmasıydı. Uzmanlara göre bugün de benzer bir olay yaşanıyor ve bugünün asteroidi insanlar. Kuzey Amerika’da eğer önlem alınmazsa 600 kuş türü daha yok olacak.
EKOLOJİK VİCDAN
Heacox soruyor: Peki bu önlemlerin alınabilmesi için ne yapmak gerekiyor? Yaşanabilir bir gezegen için ekolojik vicdanı olan siyasetçileri seçmek en önemlisi. Doğal habitatları ve çevre sağlığını yenilemek, ev kedilerini evde tutmak da uzmanların altını çizdiği yöntemler. Sadece Amerika’da 4 milyon kuş her yıl kediler tarafından öldürülüyor ya da cama çarparak ölüyor.
Kuşlarla ilgili son yıllarda okuduğumuz haberler çoğunlukla endişe verici. 2020’de Trump yönetimi 1918’de çıkan Göçmen Kuşlar Anlaşmasını zayıflatma girişiminde bulundu. Bir federal yargıç bunu Harper Lee’nin romanı Bülbülü Öldürmek’i alıntılayarak reddetmişti. Ajanslara düşen son haber ise şöyle: Kuzey Amerika’ya özgü kel kartalların sayısı hızla azalıyor. Nedeni, kurşun zehirlenmesi yani avlanmış başka hayvanların leşlerindeki kurşunları yemek.
Penn State Üniversitesi hazırladığı bir projeyle soyu tükenen kuşların anısını yaşatmaya çalışıyor. The Lost Bird Project (Kayıp Kuş Projesi) adı verilen girişimde sanatçı Todd McGrain tükenen kuşların heykelini yaparak onları ölümsüzleştirmeye çalışıyor. Bu hem uyarıcı hem de tedirgin edici proje bize sunu hatırlatıyor: Kuşları sadece heykeller olarak hatırlamak istemiyorsak türlerini ve sayılarını korumak için artık bir şeyler yapmalıyız.
