Kazakistan’da neler oluyor: Kazak ekonomisi ne durumda?

Petrol zengini Kazakistan’da doğalgaz ve akaryakıt fiyatlarına gelen zamlar sonrası halk sokaklara döküldü. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, akaryakıt fiyatlarındaki artışın tetiklediği kitlesel protestoların ardından kabinesini görevden aldı ve ülkenin en büyük şehri ve petrol zengini batı bölgesinde olağanüstü hal ilan etti. Peki, Kazakistan ekonomisi ne durumda? Kazakistan’da enflasyon kaç? Kazakistan’da kişi başına düşen milli gelir ne kadar?

Doğalgaza gelen yüzde 50 zamdan sonra sokağa çıkan halk ‘hükümet istifa’ sloganları attı. Protestolar Kazakistan’ın ‘petrol şehri’ olarak bilinen Aktav’da başladı. Başkent Nursultan ve Almatı’ya kadar uzanan protestolar sonucu, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, hükümeti görevden aldı. Tokayev, Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov’u geçici başbakan olarak atadı. Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ayrıca ülkenin en büyük kenti Almatı ve petrol zengini Mangistau bölgesinde, polis ve protestocular arasında çıkan çatışmaların ardından 2 hafta olağanüstü hal ilan ettiğini açıkladı. Petrol zengini şehirlerin başında gelen Mangystau’da LPG fiyatları da 60 tengeden 120 tengeye yükselmişti. Gelen tepkiler sonucu zamlar geri çekildi ve indirim yapıldı.

KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİR TÜRKİYE’DEN FAZLA

Petrol zengini Kazakistan’da 2020 yılında gayrisafi yurtiçi hasıla 170 milyar dolar olarak gerçekleşti. Dünya Bankası’nın verilerine göre, Kazakistan’da kişi başına düşen milli gelir ise 11 bin dolar olarak seyretti. Kazakistan’da kişi başına düşen milli gelirin en yüksek olduğu sene ise 2019 oldu. 2019’da kişi başında düşen gelir 11 bin 402 dolardı. Koronavirüs pandemisinin etkisiyle birlikte düşüşe geçen kişi başına düşen milli gelir, Türkiye’nin önünde yer alıyor. Kazakistan’da son 9 yılda kişi başına düşen milli gelir yüzde 12 oranında artış gösterdi.

Türkiye’de uzun zamandır devam eden ekonomik kriz sonucu kişi başına düşen milli gelirin de düşmesine neden oldu. Türkiye’de 2020 yılında kişi başına düşen milli gelir 8 bin 500 dolar olarak gerçekleşti. Türkiye, bu alanda Kazakistan’ın gerisinde yer aldı.

GELİR EŞİTSİZLİĞİNİN EN AZ OLDUĞU ÜLKELERDEN BİRİ

Akaryakıt ve doğal gaza gelen zamların ardından eylemlerin yapıldığı Kazakistan, gelir eşitsizliğinin az olduğu ülkeler arasında. Gelir eşitsizliği endeksi, genellikle ekonomik eşitsizliğin bir ölçüsü olarak, gelir dağılımını veya daha az yaygın olarak servet dağılımını ölçmek için kullanılıyor. Dünya Bankası’nın verilerine göre, Kazakistan’daki gelir eşitsizliği yüzde 27.8 olarak gerçekleşti. En son 2018 yılı verileri olan Kazakistan’ın güncel verisi henüz Dünya Bankası tarafından açıklanmadı. Türkiye’de ise 2019 yılı verilerine bakıldığında, gelir eşitsizliği yüzde 41.9’a ulaştı.

30 MİLYAR VARİL PETROL VE 55.5 TRİLYON METREKÜP DOĞALGAZ REZERVİ VAR

Kazakistan, dünyada en fazla doğalgaz ve petrol rezervinin olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Doğalgaz rezervinde dünyada 22. sırada olan Kazakistan, 2019 yılında 3.9 trilyon metreküplük yeni bir doğalgaz rezervi daha keşfetti. Ülkede toplam 55.5 trilyon metreküplük doğalgaz rezervi bulunurken, doğalgaz üretiminin yüzde 34’ü Karaçaganak, yüzde 28’i Tengiz ve yüzde 14’ü de Kaşagan petrol kuyularında yapılıyor. Öte yandan Kazakistan, 19 bin kilometre uzunluğuna sahip doğalgaz boru hattına sahip ve Beyneu-Bozoy-Çimkent boru hattı projesiyle Çin’e doğalgaz ihraç ediyor.

Kazakistan sadece doğal gaz değil petrol konusunda da dünayada ilk 20 ülke arasında yer alıyor. Petrol rezervinin dünyada en fazla olduğu 12. ülke olan Kazakistan’ın toplam da 30 milyar parillik bir petrol rezervi bulunuyor. Bu dünyadaki petrol rezervinin yüzde 1.7’sine tekabül ediyor. Bu alanda ise zirvede yüzde 17 ile Venezuela yer alıyor.