Dönemin hükûmeti tarafından tarafından “Hayata Dönüş” adı verilen cezaevi operasyonları sırasında Ümraniye Cezaevi’ndeki operasyona ilişkin davada askerlerin “Biz yapmadık” beyanları beraate gerekçe yapıldı. Oysa bazı askerler ateş açtıklarını kabul etmişti.
Ümraniye Cezaevi’ne 19 Aralık 2000’de düzenlenen operasyonla ilgili 267 askere açılan davada verilen kararın gerekçesi yazıldı.Operasyonda dört tutuklu bir de uzman çavuş öldürülmüştü. Sanıklar kasten yaralama, kötü muamele de bulunma ve faili belli olmayacak şekilde kasten öldürme suçlarından yargılanıyordu.3 Aralık 2019’da görülen duruşmada zamanaşımı ile sanıklar hakkında beraat kararı verilmişti.
İstanbul Anadolu 8. Ağır Ceza Mahkemesi bu kararının gerekçesini açıkladı.
bianet’ten Ayça Söylemez’in haberine göre, mahkeme, yargılanan askerlerin “operasyon sırasında hapishane içerisine girmedikleri” beyanına dayanarak bu kararın verildiğini ifade etti. Kararda, “cezaevinin içerisindeki operasyonu yürüten kişilerin Ankara’dan İstanbul’a gönderilen ve kimliği belirlenemeyen kişiler olduğu,” kaydedildi.
Kararda ayrıca operasyonun “bu şekilde” gerçekleşmesinin sorumlusu olarak cezaevi içerisinde açlık grevi yapan tutuklular gösterildi. Hapishanede uygulanan “Bora” ve Atmaca” adlı harekat planlarına atıf yapılmazken, bu planlar yok sayıldı.
Sanıklar kasten yaralama, kötü muamele de bulunma ve faili belli olmayacak şekilde kasten öldürme suçlarından yargılanıyordu. Bu son beraat kararıyla beraber operasyonda ölenlerin failleri “meçhul” kaldı.
19 ARALIK’TA NE OLDU?
20 Ekim 2000’de Türkiye’nin geçmeyi amaçladığı F tipi cezaevi sistemini protesto etmek amacıyla yüzlerce tutuklu 19 temel taleple açlık grevine girmişti. Siyasi tutukluların bir kısmı açlık grevinin 45. gününde taleplerin karşılanmaması nedeniyle ölüm orucuna başlamıştı.
Ölüm oruçları, 19 Aralık’ta başlayan ve “Hayata Dönüş Operasyonu” adı verilen bir katliamla sonlandırıldı. Dönemin hükümeti, 19 Aralık günü sabaha karşı saat 04.30 sıralarında 20 cezaevinde aynı anda operasyon başlattı.
Bu operasyonlarda ağır silahlar, hâlâ ne olduğu anlaşılamayan kimyasal yakıcı maddeler, iş makineleri, helikopterler ve gaz bombaları kullanıldı. Cezaevlerinin çatıları delinerek ve duvarları yıkılarak tutuklulara saldırıldı.
Yüzlerce asker, polis, gardiyan ve kontrgerilla birliği ile yapılan operasyonlarda 30 kişi öldürüldü, yüzlerce kişi de ağır şekilde yaralandı. Baskın yapılan cezaevlerinden olan Ümraniye’de ise dört tutuklu bir de uzman çavuş öldürüldü.
