Koronavirüsü salgınının yayılmasını önlemek için alınan önlemler, “mahremiyet ihlali” tartışmalarını da beraberinde getirdi.
Salgının yayılma hızını düşürmek amacıyla farklı ülkelerde kullanılmaya başlanan mobil uygulamalar ve yüz tanıma sistemleri gibi dijital teknolojiler kişilerin kimlik, iletişim, konum, sağlık, biyometrik, görsel ve işitsel verilerini topluyor ve işliyor. Bu uygulamalar yaygınlaştıkça uzmanlar “gözetimin artacağı” uyarısında bulunmaya başladı.
İNSANSIZ HAVA ARAÇLARIYLA İZLEME ARIYOR
Son tartışmalardan biri de Fas’ta yaşanıyor. Alman Die Zeit gazetesinin haberine göre Fas’ta hükümet, virüsle savaşmak için giderek daha fazla insansız hava aracı (drone) kullanmak için adım attı. Salgının başladığı zamandan beri Fas’ın, Çin’den sipariş ettiği drone’ların sayısının üç kat arttığını belirtiliyor. Haberde ülkede çiftçiler, film yapımcıları veya turistlerin drone kullanmasının kesinlikle yasak olduğu, kullanılacaksa da hükümet izni gerektiği belirtildi. Haberde, devletin sokağa çıkma yasağına uymayanları insansız hava araçlarıyla tespit edeceği belirtildi.
Rabat’ta yaşayan genç girişimici Abderahman Krioulile’nin şirketi Faratech de sattıkları mevcut dronlar’ı, halka açık yerleri ve trafiğin olduğu yolları havadan dezenfekte etmek için, içine kimyasal ilaçlar konulabilen tanklarla donatmaya başlamış. Şirket, sokağa çıkma yasağını izlemek için güvenlik güçlerine termal kameralar da sunuyor. Die Zeit’a konuşan Kriouliles, genellikle sokağa çıkma yasağını ihlal edenlerin çatılarda sigara içen gençler olduğunu söylüyor ve konuşmasına şöyle devam ediyor: “Drone’ların geceleri uçtuğunu bilmeleri onları caydırmak için yeterli. Böylece kurallara bağlı kalmaları daha olası.”
Kriouliles, sattığı drone’lar aracılığıyla devletin vatandaşların özel hayatına müdahale edeceğinden endişe etmiyor ve “Acil bir durumdayız. Nüfusun yüzde 90’ı sokağa çıkma yasalarına saygı duyuyor. Küçük bir azınlık kurallara uymazsa, bunun herkes için ölümcül sonuçları olur” diyor.
AKILLI MASKE BİLİM KURGU FİLMLERİNİ HATIRLATIYOR
Habere göre Fas hükümetinin, şu anda test ettiği ve yakında kullanıma sunmak istediği başka bir izleme uygulaması da “akıllı maske.” Bu uygulamayı Kazablanka’dan bir bilgisayar bilimi profesörü ve girişimcisi olan Mouhsine Lakhdissi ve ekibi geliştirdi. Genç mühendisler, bilgisayar bilimcileri ve doktorlardan oluşan ekip, takan kişinin hasta olup olmadığını tespit eden bir maskenin prototipini geliştirdi.
Die Zeit’ın haberine göre plastik maske bilim kurgu filmlerini anımsatıyor: Maskedeki sensörler kullanıcının nefesini analiz ediyor, sıcaklığını ve oksijen içeriğini ölçüyor. Maske ateş ve kuru öksürük gibi tipik Kovid-19 semptomlarını tespit edebiliyor ve sağlık verilerini akıllı telefon aracılığıyla Bluetooth üzerinden sağlık otoritelerine aktarabiliyor.
Akıllı maske “tamamen ülkede geliştirilen” bir dijital çözüm olarak sunuluyor. Gazeteye konuşan Lakhdissi, “Zengin bir ülke değiliz, Almanya gibi kitlesel testler yapamıyoruz, Alternatif çözümlere ihtiyacımız var” diyor. İşletme alanında uzman olan Paris’teki HEC üniversitesi de maskeyi fikir yarışmasında ödüllendirdi. Lakhdissi, maskenin üretimi için resmi onay aldığını ve endüstriyel üretimine yakında başlayabileceklerini söyledi.
Fas’ta koronavirüs salgınına karşı katı bir sokağa çıkma yasağı uygulanıyor, uymayanlar para ve hapis cazasıyla karşılaşabiliyor. Ülkede dışarı çıkarken maske takmak da zorunlu. Fas’ın salgına karşı aldığı katı uygulamaları sonuç vermiş gibi duruyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nin verilerine göre, 12 Mayıs itibariyle Fas’ta Kovid-19’a bağlı olarak sadece 188 kişi öldü.
Fas’ta uygulanan katı önlemler övülse de bir taraftan insansız hava araçları ve maske projesi, devletin vatandaşlarını daha fazla izleyebilmesine olanak tanıdığı için endişeleri artırmış durumda. Fas hükümeti ve Fas Kralı 6. Muhammed, uluslararası sivil toplum kuruluşları tarafından ifade ve basın özgürlüğü ihlalleri nedeniyle düzenli olarak eleştiriliyor. Salgına karşı geliştirilen ve uygulamaya alınan bu dijital teknolojilerin de mevcut baskıyı artıracağı belirtiliyor.
