Erdoğan üçüncü kez cumhurbaşkanı adayı olabilir mi, kim ne diyor?

Siyasette 2023 yılında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimleri için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın üçüncü kez adaylığına yönelik tartışmalar yaşanıyor.

Kimi hukukçular Erdoğan’ın anayasa gereği aday olamayacağını belirtirken, AKP’liler ise Erdoğan’ın aday olabileceğini savunuyor. Erdoğan’ın aday olabileceğini savunanlar Cumhurbaşkanı’nın iki dönem şartının anayasal olarak 16 Nisan 2017’den sonraki dönemi kapsadığını belirtiyor. MHP lideri Bahçeli de Erdoğan’ın adaylığında sorun olmadığını belirtiyor.

Anayasa’ya göre bir kişi en fazla iki dönem cumhurbaşkanı seçilebiliyor.

ŞENTOP: HUKUKEN HİÇBİR TARTIŞMA YOK’

TBMM Başkanı Mustafa Şentop’tan da “ikinci kez aday olacak” açıklaması geldi.  Meclis Başkanı Mustafa Şentop “Üç değil iki kez adaylık söz konusudur. Tartışmaların bilgi eksikliğinden kaynaklandığını söyleyebilirim” dedi. Şentop “Hukuken hiçbir tartışma yoktur. Üç değil iki kez adaylık söz konusudur. Hukuki boyutuyla ilgili olarak akademik çalışmayı ben yayınlayacağım. Hukuki sorun olmayacağını, tartışmaların bilgi eksikliğinden kaynaklandığını söyleyebilirim” açıklamasında bulundu.

UÇUM: İKİ DÖNEM ŞARTI 16 NİSAN 2017’DEN SONRAKİ DÖNEMİ KAPSIYOR 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Hukuk Başdanışmanı Mehmet Uçum, tartışmaya çok erken bir dönemde dahil olmuştu. Uçum, Mayısa 2021’de Sabah gazetesindeki yazısında, Cumhurbaşkanı seçimindeki iki dönem şartının anayasal olarak 16 Nisan 2017’den sonraki dönemi kapsadığını belirterek, Erdoğan’ın üçüncü dönem için aday olabileceğini iddia etti. Uçum, “Anayasa’nın 101’inci maddesinin 2’nci fıkrasında görev süresinin 5 (beş) yıl, dönem sayısının 2 (iki) olduğuna ilişkin hükümler 6771 sayılı Kanunla hem TBMM’de hem de Halkoyuyla yeniden kabul edildi. 101’inci madde bu hükmü de içerecek şekilde tümden yeniden yazıldı, değişik hali bir bütün olarak kanunda yer aldı ve yeni şekliyle 16 Nisan 2017’de yürürlüğe girdi. Değişen 101’inci maddede iki dönem şartı metin olarak eski hükümdeki ifadelerin bire bir aynısı olsa da kanuni olarak yeni bir düzenleme söz konusudur. 101’inci maddenin değişik hükümlerinin yeni, eski metinleri tekrar eden hükümlerinin eski olduğu iddiası geçersizdir”  değerlendirmesini yaptı.

Eski Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay.

GÜNAY: ÜÇÜNCÜ KEZ ADAYLIK İÇİN ERKEN SEÇİM GEREK

Eski Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’dan tartışmalara ilişkin “Anayasa” açıklaması geldi. Günay, sosyal medya hesabından “Cumhurbaşkanı’nın üçüncü kez adaylığı, ancak Meclis’in erken seçim kararı alması halinde mümkündür. AY 116/3 esasen bu amaçla düzenlenmiştir. Bunun dışında, kimsenin, muhalefetin de, bir kişiye Anayasa’da olmayan bir hak bağışlaması mümkün değildir, meşruluk da kazandırmaz” dedi.

GELECEK PARTİLİ ÖZDAĞ: ADAY OLAMAZ

Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Selçuk Özdağ ise geçtiğimiz Ocak ayında yaptığı açıklamada Erdoğan’ın üçüncü kez aday olamayacağını savunmuştu. Özdağ, “Anayasanın 101. Maddesine göre zamanında yapılan bir seçinde 3. kez aday olamaz. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna, “Anayasayı çiğnemek isteyebilirler. Çünkü daha önce de çiğnediler. Avrupa ile yapılmış olan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanan İstanbul Sözleşmesi’ni Cumhurbaşkanı kararı ile ortadan kaldırdılar. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarını çiğniyorlar. Anayasa Mahkemesi kalksın diyen bir Devlet Bahçeli var. Haziran 2023’de 3. kez aday olması önerisi ile Anayasayı ilga etmek istiyorlar” yanıtını vermişti.

Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Selçuk Özdağ

‘TEK BİR HÂKİM BİLE ERDOĞAN’IN BAŞVURUSUNA OLUMLU YANIT VEREMEZ’

Özdağ, Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) zamanında seçim için Erdoğan’ın başvurusunu kabul edip etmeyeceği yolundaki soruya ise “Hayır asla edemez. YSK’nın 11 üyesi de yüksek hâkimdir. Anayasanın 101. Maddesi çok açık ve nettir. ‘Bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilir’ hükmünü AKP iktidarı 2007 yılı referandumu ile anayasaya koydu. 2010 ve 2017 anayasa değişikliklerinde bu hüküm aynen kaldı. Erdoğan ise 2014 ve 2017’de iki kez seçilerek bu görevi tamamladı. Bu anayasal hüküm karşısında tek bir hâkim bile Erdoğan’ın başvurusuna olumlu yanıt veremez” demişti.

BAHÇELİ: ‘ENGEL YOK’

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023’te aday olamayacağı tartışmalarına ilişkin Kızılcahamam’da düzenlenen toplantısında “Bazı çevreler Sayın Cumhurbaşkanımızın tekrar aday olamayacağı yönünde husumetle pekişmiş karanlık propagandalarına şimdiden başlamıştır. Bir defa bu iddianın yasal ve anayasal hiçbir temeli, hiçbir nesnel gerçekliği yoktur” demişti.

Bahçeli, “Sayın Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk Cumhurbaşkanı’dır. Ve tekrar aday olmasının önünde de herhangi bir engel bulunmamaktadır. Nitekim Cumhurbaşkanı’nın en az üç dönem seçilebilmesi amacıyla gerekli yasal düzenlemenin yapılmasına var gücümüzle çalışır, bunu da başarırız” ifadelerini kullanmıştı.

KILIÇDAROĞLU: ÖZEL BİR TARTIŞMA YAPMAYACAĞIZ

Geçtiğimiz günlerde CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Erdoğan’ın üçüncü kez adaylığı için “hiçbir itirazımız olmaz” açıklamasını yapmıştı. Kılıçdaroğlu, “Net; aday olmak istiyorsa buyursun gelsin, millet herkesin boyunun ölçüsünü verecektir. Özel bir tartışma yapmayacağız. Bu tartışmalar artık geride kalmalı. Biz yapmayacağız. Başkaları tartışırsa ona bir şey diyemeyiz, en azından biz yapmayacağız. Bu sandık gelmeli, demokratik ölçüler içinde hepimiz gidip sandıkta oy kullanmalıyız ve bir karabasandan bu ülkenin kurtulması lazım. Bu sonbaharda seçim olabilir; soğukkanlılıkla sandığı bekleyeceğiz” ifadelerini kullandı.

AVUKAT KAZAN: TBMM ERKEN SEÇİM KARARI ALMADIKÇA ADAY OLAMAZ

Eski İstanbul barosu Başkanı, Avukat Turgut Kazan ise Anayasa’nın 2007 yılında değiştirildiğine işaret ederek, şu yorumda bulunuyor: “Ve Cumhurbaşkanı ‘en fazla iki defa seçilebilir’ kuralı getirildi. Sayın ERDOĞAN da bu değişiklikten sonra 2014’te ilk kez seçildi. Sonra 2017 referandumuyla 101. madde yine değiştirildi. Ama 2. fıkradaki ‘en fazla iki defa seçilebilme’ kuralı korundu. Bilinmelidir ki, 2017 referandumuyla yeni bir Anayasa değil, Anayasa değişikliği yapıldı. Ve ‘en fazla iki kez seçilebilme’ kuralına dokunulmadı. Ayrıca, bu kuralın bağlayıcılığını kaldıran bir düzenleme yapılmadı, örneğin geçici madde konulmadı. Dolayısıyla, sayın Erdoğan ikinci seçilme hakkını kullanmıştır. Son referandumda kabul edilen 116. maddeye göre TBMM erken seçim kararı almadıkça, bir daha aday olamaz. Eski metnin aynısı yeniden yazıldığı için, artık eski değil yeni metin sayılır ve o tarihten sonrası için uygulanır anlayışı, ancak sıradan bir gülmece örneği olabilir.”

ESKİ AYM RAPORTÖRÜ CAN: ADAY OLMASI İMKANSIZ DEMEK ZOR

Konuya ilişkin euronews’e değerlendirmede bulunan eski Anayasa Mahkemesi Raportörü Prof.Dr. Osman Can, hukuki açıdan mevcut cumhurbaşkanlığı müessesesinin referandum öncesi cumhurbaşkanlığı müessesenin devamı olduğunu düşünüyor ancak teknik olarak net bir durum olmadığını ekleyerek şunları söylüyor: “Şu an içinde bulunduğumuz sistem zaten demokratik bir sistem değil ve hukukun metodolojiye uygun bir şekilde yorumlanıp uygulanmasına müsaade etmiyor. Aynı şekilde uyuşmazlıklarda karar verecek olan merciler bütünüyle yürütmenin kontrolünde. Öncelikle bu parametreleri koymamız lazım. Hangi yorumu yaparsak yapalım o yorumun bu çerçeve içerisinde anlamlandırılması lazım. Teknik bir hukuk meselesi olarak değerlendirdiğimizde konu açık ve net değil. ‘Erdoğan’ın adaylığını koyması imkansızdır ve bu anayasaya tamamen aykırıdır’ demek zor. Yani metodoloji ile incelenmesi ve yorumlanması gerekiyor. Ama başta dediğim gibi ortada hukuk yoksa neyi nasıl yorumlayacağız bunu hatırda tutmak zorundayız.”

367 KRİZİNİ HATIRLATTI

Tartışma, 2007 yılındaki 367 krizini hatırlattı. Eski Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun ortaya attığı tezle, Abdullah Gül’ün cumhurbaşkanı seçilebilmesi için TBMM’deki ilk iki turda 367 oy gerektiği savunuldu. Kanadoğlu, 26 Aralık 2006’da Cumhuriyet’te yayımlanan yazısında, anayasada belirtilen 367’nin sadece karar yeter sayısı değil, aynı zamanda toplantı yeter sayısı olduğunu ortaya attı. Bu görüşe göre oylamalara en az 367 kişinin katılması gerektiği, aksi halde sonucun geçersiz olacağı iddia edildi. Kriz, MHP’nin devreye girmesiyle aşılmış, Gül cumhurbaşkanı seçilmişti.