Emsal mi hukuksuzluğun onayı mı: AİHM’in KHK kararı ne anlama geliyor? Hangi hukukçu ne diyor?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), eski Ankara Kalkınma Ajansı çalışanı Hamit Pişkin’in başvurusuna ilişkin ihlal kararı verdi. Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. ve 8. maddelerinin ihlal edildiğine hükmederek, Türkiye’yi 4 bin Euro tazminat ödemeye mahkum etti. AİHM kararında, adil yargılanma ile özel hayat ve aile hayatının korunması haklarının ihlal edildiğini kaydetti. AİHM’in bu kararı sayıları yüz binleri bulan Türkiye’deki HK ve OHAL mağdurlarına umutlandırdı. Bazı hukukçular kararın “istenilen düzeyde olmasa da” umut verici olduğunu düşünürken, hem eksik hem de “taraflı” bulan hukukçular da var. Peki AİHM’in KHK kararı emsal olabilir mi? AİHM’in KHK kararı ne anlama geliyor? Hangi hukukçu ne diyor?

KEREM ALTIPARMAK: EĞER HÜKÜMETİN AVUKATI OLSAYDIM ŞAMPANYA PATLATIRDIM

Eğer hükümetin avukatı olsaydım ve Pişkin kararını dün okusaydım, şampanya patlatıp, gece boyu kutlamalara katılırdım. Karar o derece hükümetin lehine bir karar. Zaten Yargıç Yüksel bile tazminat dışında bir karşıoy yazmamış. Şimdi tweetsel ile neden böyle olduğunu açıklayayım.

— Kerem ALTIPARMAK (@KeremALTIPARMAK) December 16, 2020

İnsan hakları hukukçucusu Kerem Altıparmak, AİHM kararının Türkiye’deki OHAL hukuksuzluğunu onayladığı görüşünde. Çok sayıda kişinin bu kararın iyi bir karar olduğunu, ihraçlara olumlu etkisi olacağını düşündüğünü kaydeden Altıparmak, “Durum kesinlikle böyle değil. Karar OHAL’de hukuksuz alınan önlemleri bütünüyle onaylıyor” diyor. “Eğer hükümetin avukatı olsaydım ve Pişkin kararını dün okusaydım, şampanya patlatıp, gece boyu kutlamalara katılırdım” diyen Altıparmak’a göre ‘karar o derece hükümetin lehine bir karar.’ Altıparmak, bu görüşüne gerekçe olarak da AİHM’deki Türk yargıç Saadet Yüksel’İn ‘bile’ tazminat dışında bir karşı oy yazmaması gösteriyor.

“AİHM’E GÖRE OHAL KHK’SI YASAL DAYANAK”

AİHM’in, OHAL KHK’sine dayanan işlemin yasal dayanağının bulunduğunu söylediğini kaydeden Kerem Altıparmak, “OHAL KHK’si olağanüstü hal için çıkarılan ve fakat geriye yürütülen, sadece OHAL için değil sürekli sonucu olan bir metin. Dahası o metinde yer alan iltisak ve irtibat kavramlarının ne olduğu da belirsiz. Bu da yetmezmiş gibi hükümet ne somut olayda kuralın nasıl uygulandığını gösterebilmiş ne de genel olarak bu kavramların neye tekabül ettiğini açıklayabilmiş. AİHM’e göre bunların hiçbiri sorun değil, OHAL KHK’si yasal dayanak. Bu aslında şu anlama geliyor. OHAL ve OHAL KHK’leri AYM sonrasında AİHM tarafından da meşru hukuksal metinler haline gelmiş, geriye yürümesinde de OHAL sonrasında yürürlükte kalmasında da, belirsiz olmalarında da sorun görülmemiştir. Kararın en can alıcı noktası bu” ifadelerini kullanıyor.

“DİĞER İHRAÇLARA HİÇBİR ETKİSİ OLMAYACAK”

AİHM’in, OHAL KHK’larının hem geriye yürümesini, hem kalıcı olmasını, hem de hukukta hiç bilinmeyen kavramları içermesini sorun olarak görmediğini kaydeden Altıparmak, “Sadece mahkemenin yeterli gerekçe sunmamasını ihlal nedeni olarak gördü” diyor. Altıparmak, kararın diğer ihraçlar için anlamını ise “Hiçbir etkisi olmayacak. Zaten AİHM’den önce AYM gerekçesiz karar meselesinin hem adil yargılanmayı hem de özel hayatı ihlal edebileceğini tespit etmişti. Bu nedenle aslında karar yeni bir şey demiyor” şeklinde yorumluyor.

“AİHM TÜRKİYE’NİN TEPKİSİNİN ALTINDA KALMAK İSTEMEDİ”

AİHM’in Türkiye’deki OHAL ve ihraç rejimini çöktürecek bir karara imza atmaktan çekindiğini savunan Altırpamk, şunları kaydediyor: “İkincisi, mahkemeler biraz daha gerekçeli bir şekilde karar vererek bu engeli aşabilir. Komisyon kararına karşı dava açanların AİHM’den karar almaları için en az 12-15 sene var. Yani ihraçtan 20 sene sonra, AİHM bu kez KHK yoluyla ihraç edilenle ilgili benzer bir karar verecek. Peki AİHM bunu niye yaptı? Tüm siyasi sebepleri bir yana bırakıyorum. Eğer KHK’nin yasal dayanak oluşturmadığını söyleseydi tüm OHAL ve ihraç rejimi çökerdi. Bu 150 bin sorun demek. AİHM ne bunun, ne de Türkiye’nin tepkisinin altında kalmak istemedi. Olay bundan ibarettir.”

GÜNEŞ: İSTENİLEN GİBİ OLMASA DA, OLUMLU

Hukukçu Gökhan Güneş ise kararı “istenilen gibi olmasa da, olumlu” olduğu görüşünde. Güneş, “Dünyada tüm hukuki süreçler yavaş işler, ama adalet ağır aksak da olsa varacağı yere varır. Ben kararın tam istenilen gibi olmasa da, olumlu olduğunu düşünüyorum” yorumunda bulunuyor. AİHM kararının sonraki davaları da etkileyeceğini kaydeden Güneş, “Kamudan ihraçların da benzer gerekçelerle ve hiç bir usul kuralına uyulmadan gerçekleştirildiği düşünüldüğünde, yapılacak benzer bütün başvurularda 6 ve 8. maddelerden ihlal kararı çıkacaktır” yorumunda bulunuyor.

YAMAN AKDENİZ: ÇOK KÖTÜ BİR KARAR, İRTİBAT İLTİSAKI YASALLAŞTIRIYOR

İnsan hakları alanında çalışan bir diğer hukukçu Prof. Dr. Yaman Akdeniz de kararın kötü olduğunu düşünenlerden. AİHM’in ‘irtibat ve iltiak’ gibi muğlak kavramları ‘yasallaştırdığınI’ savunan Akdeniz, “AİHM’in ihlal kararı verdiğine bakmayın, 667 sayılı KHK’nın ve ‘iltisak’ ve ‘irtibat’ gibi kavramların yasallık ilkesine uygun olduğuna hükmetmiş. Karar genel olarak çok kötü bir karar” değerlendirmesinde bulunuyor.

ESKİ HAKİM KARANFİL: HERKES İÇİN EMSAL NİTELİĞİNDE

3- iptal etmesi ve talep edilmişse bugüne kadar olan tüm maaş ve özlük haklarının yasal faiziyle davacıya verilmesine hükmetmesi gerekir.
BU KARAR, KHK BİLİNÇLİ VE ÖRGÜTLÜ SOYKIRIMINA MARUZ KALMIŞ HERKES İÇİN EMSAL NİTELİĞİNDEDİR.

Bu karar, Gelecek Partisi İnsan Hakları +

— Kemal Karanfil (@cesuradalet) December 16, 2020

KHK’yla ihraç edilen eski Sulh Ceza Hakimi Kemal Karanfil ise kararın “emsal” niteliğinde görüşünde. Kararın bağlayıcı olduğunu kaydeden Karanfil, “Hamit Pişkin veya avukatının talebi üzerine davayı ret eden idare mahkemesi, dosyayı yeniden ele alıp AİHM kararı uyarınca, dayanaktan yoksun olan ihraç kararını iptal etmesi ve talep edilmişse bugüne kadar olan tüm maaş ve özlük haklarının yasal faiziyle davacıya verilmesine hükmetmesi gerekir. Bu karar, khk bilinçli ve örgütlü soykırımına maruz kalmış herkes için emsal niteliğindedir” ifadelerini kullanıyor.

“KHK’LILAR 2021 YILINA UMUTLA BAKABİLİR”

Kararın 4-4’Lük olmasa da “KHK’lıların zaferi” olduğunu savunan eski Hakim Kemal Karanfil, KHK’lılara, “2021 yılına umutla bakabilirler. Benzer ihlal kararları bundan sonra sıklıkla gelecektir. Bu kararlara yerel mahkeme hakimlerinin direnme veya uymama gibi bir yetkileri bulunmamaktadır. Direnmeleri halinde kendilerine yazık ederler. AKP rejimi gittiğinde soykırım örgütüne üye olmaktan ve insanlığa karşı suç işlemekten dolayı tutuklanıp ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile yargılanırlar” yorumunda bulunuyor.

KURBANOĞLU: KARAR EMSAL, ADALET BEKLENTİLERİNİ ARTTIRDI

AİHM'in Hamit Pişkin kararı, başvurucular için sevindirici (ve emsal)
TC Yargısı ve hukuk sistemi açısından sorumluluk yükleyici (ve bağlayıcı) olması hasebiyle adalet beklentilerini artırmıştır @tcbestepe@adalet_bakanlik @TBMMGenelKurulu @TBMMinshakkom @abdulhamitgul https://t.co/a1xw4MTqlL

— Bahadır Kurbanoğlu (@bahadirkurbano) December 15, 2020

Gelecek Partisi Parti Yönetim Kurulu Üyesi Bahadır Kurbanoğlu da kararı olumlu bulan isimlerden. Kurbanoğlu, “AİHM’in Hamit Pişkin kararı, başvurucular için sevindirici (ve emsal) TC Yargısı ve hukuk sistemi açısından sorumluluk yükleyici (ve bağlayıcı) olması hasebiyle adalet beklentilerini artırmıştır” yorumunda bulunuyor.