TL ile DEM hesabı açmak isteyenler için “20 Aralık 2021 tarihi”, “döviz satma” ve “tek seferlik” gibi bir sınırlandırma yok. Bahsi geçen sınırlandırmalar sadece bankada dövizi bulunan ve DEM’e geçmek isteyen mudi kastediliyor. Tek kriter var: DEM hesabındaki paranın en az üç ay bankada tutulması gerekiyor.
1967 senesinden 1977’ye kadar yürürlükte kalan dövize çevrilebilir mevduatı (DÇM) çağrıştıran dövize endeksli mevduat (DEM) uygulaması hızlı başladı. Kısa bir not: DÇM’de olduğu gibi vade sonunda fiziki döviz alınması mümkün olmayacağı için DEM ile DÇM arasında mali sonuçlar açısından bir korelasyon yok.
Dün Kronos’ta yayımlanan analizde DEM hesaplarının 31 Ocak 2022 tarihine kadar açılabileceğini belirtmiştim. Tahminimde yanıldım. Zira perde arkasında daha önce hazırlık yapıldığını ele veren bir hızla ilerleniyor.
“BİR DEFAYA MAHSUS” İBARESİ NE ANLAMA GELİYOR?
Merkez Bankası tarafından dolar, euro ve sterlin cinsi döviz tevdiat hesaplarının (DTH) Türk Lirası’na hangi şartlar altında dönüştürüleceğine dair tebliğ yayımlandı.
21 Aralık 2021 tarihli Resmî Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanan tebliğde kur garantisi ile stopaj teşvikinden 20 Aralık’a kadar hesabında döviz bulunduranların “bir defaya mahsus” faydalanabileceği belirtildi.
Hem tarih sınırı konulması hem de tek seferlik denilmesi kafaları karıştırsa da DEM’de herhangi bir süre ya da döviz bozdurma şartı yok. Karışıklığın sebebi iki farklı kurumun yetki alanındaki mekanizmayı ayrı ayrı belirlemek mecburiyetinde olması. DEM’de esas muhatap Hazine teşviklere dair ilk açıklamayı dün yaptı. Oradaki taahhütlerde herhangi bir değişiklik yok.
TCMB’nin “bir defalık” ibaresi yabancı para cinsinden mevduatın TL’ye dönüştürülmesini teşvik etmeyi hedefliyor. 10 Aralık 2021 tarihi itibarıyla bankalarda DTH tutarı 231 milyar dolar. DEM teşviklerinden faydalanmak isteyenler için kriterleri belirleme yetkisi Merkez Bankası’na ait.
MERKEZ BANKASI HAZİNE’YE DEM İÇİN DESTEK VERDİ
Bir taraftan TL ile bankada DEM hesabı açılabileceği gibi mevcut döviz hesaplarından DEM’e geçiş de mümkün olacak. Dolayısıyla “20 Aralık’a kadar olan DTH hesapları” ibaresi tebliğde yer aldı ki yeni hesap açıp tekrar DEM’e geçilmesi ve teşviklerin suistimal edilmesi mümkün olmasın.
Hülasa Hazine’nin DEM için vereceği kur garantisi 20 Aralık’a kadar açılmış DTH için de geçerli olacak. Hem TL’den dövize geçişi azaltılması hem de dövizlerin bozdurulup TL’ye geçişin hızlandırılması hedefleniyor.
Merkez Bankası’nın tebliği Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın DEM teşvikleri ile birebir irtibatı yok. Sadece TL’ye dönüşü teşvik etmek DEM hesaplarını teşvik için ilave bir hamle.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Yurt içinde yerleşik gerçek kişiler (şahıs), DTH hesaplarını vadeli Türk lirası mevduat/katılma hesabına dönüştürmeleri hâlinde yeni desteklerden faydalanabilecek. Hesaplar; 3, 6 ve 12 ay vadeli olacak ve bir defaya mahsus gerçekleşecek.
Hesaplar bankada açılacak. Banka aldığı dövizi Merkez Bankası’na aktaracak ve TL olarak karşılığını alacak. Vade sonundaki faiz banka tarafından ödenecek. Kur farkı veya kur değişiminden kaynaklı faiz farkı oluşursa söz konusu fark, mevduat sahibine verilmek üzere Merkez Bankası tarafından bankaya verilecek.
HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI İLAVE BİR TEBLİĞ YAYIMLAYABİLİR
Elinde TL ile ilk defa DEM hesabı açanların kur farkı ise Hazine tarafından mudiye ödenmek kaydıyla bankaya aktarılacak. Ancak kafa karışıklığının yersiz olduğuna dair yeni bir Hazine tebliği yayımlanmasında fayda var.
Her iki mekanizma döviz kurları için son derece kritik. Dövize fiziki talep özellikle tasarruf cenahında düşecektir. Tasarruflarının enflasyon karşısında erimemesi için döviz almayı düşünenlere, “Buna gerek yok. Paranı DEM’de tut. Faiz ya da kâr payının haricinde kur artarsa aradaki farkı Hazine ödeyecek. En az 3 aylık vadede stopaj da ödemeyeceksin.” mesajı veriliyor.
Bir Amerikan Doları 12 TLyi geçti. (Fotoğraf: Çağlar Oskay)
Tasarruf alışkanlıklarını değiştirecek ve döviz kurlarında yeni bir parametreye dönüşebilecek kritik bir hamle oldu. Kararlar da uygulama esasları da çok yeni. Uygulama esnasında karşılaşılan aksaklıklar zamanla giderilecektir.
HAZİNE’NİN KUR FARKI TAAHHÜTÜ ŞARTLI BİR DESTEK
Herkes için yeni bir dönem. İlk iki gün döviz piyasalarındaki gevşeme piyasaların DEM’i ciddiye aldığının işareti. Hazine’ye yıllık 30-40 milyar liralık bir yük getirebileceği belirtilen DEM’de kur garantisinin şartlı bir destek olduğu hesaba katılmalı.
Kur düştüğünde ya da aynı kaldığında söz konusu maliyet daha da düşecek. 2022 yılı bütçesinde 240 milyar lira faiz ödeneği yer aldığı dikkate alındığında DEM’in Hazine’yi sarsacak bir boyutta teşvik içerdiği söylenemez.
Üstelik doğrudan vatandaşın cebine konulan teşvikler hane halkını tasarrufa yöneltirken, Merkez Bankası’nın döviz rezervlerini artırmasına katkı da sağlayacak.
Orta vadede sistemin oturması ile kur şokları da asgari seviyelere ineceğinden Hazine sadece mevduat kazancından alması gereken Gelir Vergisi’nden (stopaj) feragatta bulunacak. Kur istikrar kazandığında enflasyon inişe geçebilir ve faizler de düşebilir.
Tekrar altını çizeyim: TL ile DEM hesabı açmak isteyenler için “20 Aralık 2021 tarihi”, “döviz satma” ve “tek seferlik” gibi bir sınırlandırma yok.
Bahsi geçen sınırlandırmalar sadece bankada dövizi bulunan ve DEM’e geçmek isteyenler kastediliyor.
————————
İletişim için:
[email protected]
Twitter: @turhanbozkurTV
YouTube: https://www.youtube.com/turhanbozkurt
Facebook: https://www.facebook.com/TurhanBozkurt/
