Azerbaycan’ın Dağlık Karadağ’daki savaşın ardından ülkenin geri kalanıyla bağlantısı bulunmayan Nahçıvan’a kara koridoru sözü alması bölgede yeni dengeler oluşturabilir. Türkiye bu koridor sayesinde Orta Asya’ya daha rahat açılabilir; daha avantajlı ticari ilişkiler kurabilir. Bundan kaybeden ise İran olacak.
Azerbaycan ve Ermenistan arasında Dağlık Karabağ’da altı hafta süren çatışmalı sürecin ardından imzalanan anlaşmalar, bölgedeki güç dengelerini değiştirebilir. Anlaşma ile Azerbaycan, İran sınırındaki topraklarının tamamını kontrol etme fırsatı buldu. Azerbaycan, bu anlaşma ile Türkiye sınırında yer alan ve ülkenin geri kalanıyla bağlantısı bulunmayan toprağı Nahçıvan ile de bir kara koridoru kurulması sözünü aldı. Bu koridorun açılması halinde Türkiye, Azerbaycan üzerinden Orta Asya’ya daha kolay ulaşabilir. Peki, Azerbaycan-Nahçıvan koridoru hayata geçerse bunun Türkiye’ye etkileri ve avantajları neler olur?
Koridordan en çok endişe duyan ülke ise İran oldu. Çünkü İran, 30 yıldır Azerbaycan-Nahçıvan arasındaki ticarete aracılık ediyor. Azerbaycan ve Nahçıvan arasında açılması planlanan koridor Tahran’ı endişelendiriyor: Türk ülkeleri arasındaki ticarette kavşak olan İran bu özelliğini yitirebilir. Anlaşmayla ortaya çıkan koridor fikri Tahran’da endişeyle karşılandı.
30 yıldır Azerbaycan-Nahçıvan arasındaki ticarete aracılık eden İran, bu sayede Azerbaycan üzerinde hem politik etkiye sahip oluyordu hem de bu ticaretten para kazanıyordu.
İRAN’IN ENERJİ İÇİN 6 ÇEKİNCESİ VAR
BBC Türkçe’nin İran’da yayın yapan muhafazakar Maşrek internet sitesine dayanarak yaptığı habere göre koridorun İran’a yönelik birden fazla negatif jeopolitik etkisi olacağı savunda bulundu.
-Azerbaycan’ın Nahçıvan’a İran üzerinden gönderdiği gazın yüzde 15’ini bu ülkeye komisyon olarak ödemesi,
-İran’ın Türkiye’yle 1996’da imzaladığı gaz satış anlaşması nedeniyle Türkiye yıllardır bu ülkeden pahalı gaz alması,
– Maddi anlaşmazlıklar nedeniyle dondurulan ve Türkmenistan’dan başlayıp İran üzerinden Türkiye’ye gitmesi planlanan boru hattı projesinin iptali ve bu gazın Azerbaycan üzerinden Türkiye’ye aktarılması
-İran’ın Ermenistan’a yönelik boru hattının öneminin de azalması,
– Türkmenistan’ın başkenti Türkmenbaşı’ndan Azerbaycan’a uzanan ABD destekli Trans-Hazar boru hattı projesinin tekrar gündeme gelmesi,
-İran’dan Avrupa’ya gaz taşıması planlanan boru hattı projesinin oluşan yeni durumla zayıflaması İran açısından stratejik 6 sorun olarak öne çıkıyor.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
TÜRKİYE VE ORTA ASYA ARASINDAKİ TİCARETİN ROTASI DEĞİŞEBİLİR
İran, Türkiye’den Orta Asya’ya giden karayolu ticaretinde kilit öneme sahip bir ülke. İran Yol ve Ulaştırma Bakanlığı’nın 2020 verilerine göre, bu yıl her ay 12 bin civarında Türk kamyonu İran-Türkiye sınırını geçiyor ve bunların önemli bir kısmı Türki cumhuriyetleri ile Afganistan’a gidiyor. Türkiye’den girip Türkmenistan sınırından çıkan bir kamyon, bin 800 kilometrelik bu yol için İran’a yaklaşık 700-800 dolar geçiş ücreti ödüyor. Ermenistan’da açılacak koridor bu trafiği önemli ölçüde azaltabilir.
Azerbaycan ile Nahçıvan arasında açılması planlanan koridor (Harita: BBC Türkçe)
Türkiye’nin Orta Asya’ya geçişte İran’a ihtiyaç duymaması ticaretin rotasını önemli ölçüde değiştirebilir. Türkiye’nin Azerbaycan üzerinden Orta Asya ülkeleriyle serbestçe ticaret yapması, hem kârını arttıran bir faktör olacak hem de İran’ın kendi ticareti üzerindeki etkisini de kırabilir.
İRAN VE ERMENİSTAN ESKİ DEMİRYOLUNU CANLANDIRMAYI PLANLIYOR
İran’ın bu krizden çıkış hamlesi ise savaş nedeniyle yıllardır atıl bekleyen demiryolu. Bu demiryolu, Ermenistan’ın başkenti Erivan’dan Nahçıvan’a girdikten sonra, Nahçıvan-İran sınırını boydan boya geçip Ermeni koridorundan Azerbaycan’a bağlanıyor. İran, bu demiryolunun tekrar işler hale gelmesiyle Nahçıvan üzerinden Ermenistan’a demiryoluyla ulaşmayı umuyor. Aynı şekilde Ermenistan da demiryolunun açılmasını umuyor. Savaş nedeniyle Nahçıvan üzerinden İran’a demiryolu ile bağlanamayan Ermenistan’ın Türkiye ve Azerbaycan ile demiryolu bağlantıları da aynı gerekçeyle atıl durumdaydı.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Konuyla ilgili Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın, Azerbaycan üzerinden Rusya’yla ve Nahçıvan üzerinden de İran ile ticaret yapmayı umduklarını kaydederek, “Bu bir dönüm noktası olabilir. Ama bunlar müzakerelerde ele alınacak konular, hayata geçip geçmeyeceğini şimdiden bilemiyoruz” demesi, Ermenistan tarafının da bu demiryoluna atfettiği önemi gösteriyor.
İRAN’A GÖRE; TÜRKİYE’NİN KAFKASYA’DA ARTAN ETKİSİ ABD’YLE ‘UYUMLU’
Türkiye’nin Güney Kafkasya’da büyüyen rolü bölgede dikkatle takip ediliyor. Bu etkinlik artışından en çok rahatsız olan ülke ise İran. Devrim Muhafızları ile yakından ilişkili olduğu belirtilen muhafazakar Javan gazetesinin Dağlık Karabağ çatışmasında Türkiye’nin rolünü incelediği analizinde, “Türkiye’nin yaklaşımı ABD’nin Rusya’yı kısıtlama stratejisiyle genel olarak uyumlu. İran’ın jeopolitik çıkarlarını yeni bir koridor kurarak ihlal etmek akıllıca bir yaklaşım değil. İran Türkiye ve Azerbaycan tarafından yapılan bu girişimlere tolerans göstermeyecektir ve bu koridoru kabul etmeyecektir” ifadelerini kullanması, koridor fikrinin bu ülkede ne denli tepki gördüğünü anlatıyor.
