Anayasa Mahkemesi, 2019 yılı raporuna göre mahkemeye gelen başvuruların yüzde 50.8’i ‘adil yargılanma hakkının ihlali’ gerekçesiyle yapılmış. AYM Başkanı Arslan da geçen günlerde, adil yargılanma hakkının ihlali rakamlarının yüksekliğinden yakınarak, “Adil yargılanmayla ilgili önemli bir mesele olduğunu gösteriyor" demişti.
Anayasa Mahkemesi (AYM)
ANKARA – Anayasa Mahkemesi (AYM) 2019 yıllına ait raporunu açıkladı. Raporun giriş yazısında Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, “Demokratik hukuk devletinin amaçlarından biri de kamu hizmeti sunan kurum ve kuruluşların bu hizmetlerini hesap verebilirlik ve şeffaflık ilkelerine uygun şekilde yapmalarını sağlamaktır. Bu ilkeler, yasama ve yürütme organları yanında yargı yetkisini kullanan organlar bakımından da geçerlidir. Bu kapsamda yıllık raporlar, kamu hizmetlerinde hesap verilebilirlik ve şeffaflığın sağlanmasında önemli bir işlev görmektedir” değerlendirmesinde bulundu.
Rapora göre yüksek mahkeme, 2019 yılında 42 bin 971 bireysel başvuru yapıldı. Bu başvuruların yüzde 92’si sonuçlandırıldı. Mahkeme, KHK’lıların işe dönüşleri için kurulan OHAL Komisyonu’na başvurmadan AYM’ye gelen 72 bin 134 dosyayı da ‘başvuru yollarının tüketilmemesi’ gerekçesiyle reddetti. 2018 yılında 7 bin 911 olan ‘derdest bireysel başvuru sayısı’ ise 2019 yılında zirve yaparak 31 bin 397’ye çıktı. Bu başvuruların yüzde 73.3’ü karara bağlandı.
Mahkemenin sonuçlandırılan başvuruların arar türüne göre dağılımı ise şöyle oldu: İdari ret, yüzde 5.7 kabul edilemezlik yüzde 89.5 en az bir hakkın ihlali yüzde 4, hakkın ihlal edilmediği yüzde 0.3 ve diğer yüzde 0.6 olarak gerçekleşti.
Anayasa Mahkemesi’nin verdiği, ihlal kararlarının hak ve özgürlüklere göre yaşam hakkı 103 (yüzde 1.2), kötü muamele yasağı 181 (yüzde 2.1), kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı 172 (yüzde 2.0), adil yargılanma hakkı 4.357 (yüzde 50.8), ifade özgürlüğü 570 (yüzde 6.6), mülkiyet hakkı 2.650 (yüzde 30,9) olarak gerçekleşti. İhlal kararlarının yıllara göre dağılımına bakıldığında ise 2018 yılında yüzde 25.9 olan oran, 2019 yılında düşerek yüzde 14.6 oldu.
Adil yargılanma hakkı ihlallerinin güvencelere göre dağılımına bakıldığında ise ‘makul sürede yargılanma hakkı’ yüzde 56.6’yla ilk sırada yer aldı. Hakkaniyete uygun yargılanma hakkı yüzde 10.2’de kalırken, ‘silahların eşitliği ilkesi/çelişmeli yargılama ilkesi’ yüzde 15.7 olarak kayıtlara geçti.
AYM: İŞ YÜKÜ FAZLA, TÜM İHALLLEERE BAKAMAYIZ
Raporda, AYM’ye bireysel başvuruların çokluğundan da yakınılarak, “İş yükü bugün de bireysel başvuruda en önemli sorun olmaya devam etmektedir. Şu anda Mahkememizde yaklaşık 47 bin derdest başvuru bulunmaktadır. AİHM önünde 47 ülkeden toplam 62 bin civarında başvuru olduğu dikkate alındığında, karşı karşıya olduğumuz iş yükünün boyutları daha iyi anlaşılacaktır” ifadeleri kullanıldı.
AYM’nin tek başına ülkedeki ihlal kararlarının tümüne bakamayacağı vurgulanarak, mahkemelerin Anayasa Mahkemesi kararlarına göre tavır alması gerektiği vurgulandı:
“Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuru yoluyla ülkedeki tüm hak ihlali iddialarını tek tek inceleyip çözüme kavuşturamaz. Bu mümkün de değildir. Mahkemenin görevi, ihlalin kaynaklarını tespit etmek suretiyle yeni ihlalleri önleyecek şekilde temel ilke ve esasları belirlemektir. Özellikle ihlal kararlarından sonra derece mahkemelerinin aynı ya da benzer uyuşmazlıklarda tespit edilen ilkeleri uygulamaları, yeni başvuruların yapılmasını beklememeleri gerekir. Öte yandan ihlalin kanundan kaynaklandığı durumlarda da yasama organının gerekli değişiklikleri, belirtilen gerekçeler ışığında zaman kaybetmeden yapması, yeni ihlallerin ortaya çıkmasını önleyecektir.”
Geçtiğimiz günlerde Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilen Basri Bağcı’nın yemin töreninde konuşan Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan mahkemeye yapılan başvuruların yarısından fazlasının ‘adil yargılanma hakkı ihlali’nden olduğunu belirterek, “Yüzde 52.1 oranında adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini görüyoruz. Bu da adil yargılanma ile ilgili önemli bir mesele olduğunu, bu meselenin çözülmesi gerektiğini bize söylüyor” demişti.
